Szlakiem ikon w Bieszczadach

Szlakiem ikon w dolinie Osławy

„Szlak ikon przez dolinę rzeki Osławy”, oddzielającej umownie Bieszczady od Beskidu Niskiego, wiedzie wyjątkowo urzekającą doliną górską tej czystej rzeki. Na opisanej trasie spotkać można niemal same perły drewnianej architektury sakralnej - trójdzielne dawne cerkwie grecko-katolickie zbudowane w stylu wschodniołemkowskim i pozwalające wpisać się wraz ze stojącymi obok nich dzwonnicami w trójkąt równoramienny. W ich wnętrzach zachowały się cenne ikonostasy z ikonami. Na przybyszach z kraju i z Europy Zachodniej ich bogactwo kulturowe robi duże wrażenie. Zachęcamy do poznania tych arcydzieł sztuki łemkowskiej stanowiących jakby osobne muzea naturalnie wkomponowane w malowniczy krajobraz górski tej ziemi. Jakie miejsca i miejscowości na tej trasie warto odwiedzić?

Zagórz - murowana cerkiew grecko-kat. z 1836 r. (dziś prawosławna) z ikonostasem, klucze p. Nestor Hływjak, ul. Młynarska 10, (tel. 46 23 150); kościół murowany z 1797 r. z barokowym wystrojem wnętrza i cenną ikoną Zwiastowania NMP z I poł. XVI w. w ołtarzu głównym, na ścianach obrazy z klasztoru oo. karmelitów bosych; ruiny klasztoru karmelitów bosych z 1700-1710 r. na wzgórzu nad Osławą w pobliżu kościoła. (Tel. (0-13) 46 220 36 lub Siostry Służebniczki tel. 46 228 27)

Poraż - neogotycki dwór Gubrynowiczów zwany „ostatnim zamkiem Rzeczypospolitej”, murowany jednonawowy kościół par. z 1784 r. z barokowym i rokokowym wystrojem wnętrza. Obok dawna murowana plebania z poł. XIX w., a w pobliżu we wsi murowana karczma z poł. XIX w.

Morochów - drewniana trójdzielna cerkiew grecko-katolicka z 1837 r. (od 1961 prawosławna) z ikonostasem i ciekawym wystrojem wnętrza wzniesiona w stylu wschodniołemkowskim z dzwonnicą, (klucze na miejscu w plebani, ksiądz oprowadza także w języku francuskim. Tel. (0-13) 46 290 61 lub 501 222 561)

Mokre - nowa murowana grecko-kat. cerkiew z 1992 r. z ciekawym ikonostasem z 1900 r. ze Stubianki przekazanym w depozyt przez Muzeum w Łańcucie, (klucze: p Bogdan Mielnik, nr 42). We wsi funkcjonuje Zespół Pieśni i Tańca „Osławiany” prezentujący folklor łemkowski i bojkowski.
Za wsią wyjątkowo malowniczy przełom rzeki Osławy z ostoją czapli siwej i czarnego bociana.

Wysoczany - nowa niewielka cerkiew na starym cmentarzu greckokatolickim, w jej wnętrzu współczesny ikonostas. (klucze: p. Roman Karpa - sołtys wsi)

Szczawne - drewniana trójdzielna cerkiew grecko-kat. z 1888 r. w stylu wschodnio-łemkowskim (dziś prawosławna) z cennym ikonostasem, polichromią figuralną z 1925 r. i pięknym wystrojem wnętrza, obok wolnostojąca drewniana dzwonnica z 1889r. (klucze: p. Jan Walorny, nr 20, tel. (0-13) 46 76 022).

Rzepedź - drewniana trójdzielna cerkiew grecko-kat. z 1824 r. otoczona kamiennym murkiem - jedna z najpiękniejszych na omawianym terenie - wzniesiona w stylu wschodnio łemkowskim z wolnostojącą dzwonnicą, z cennym ikonostasem i polichromią na ścianach z 1896 r. Odremontowana, obita nowym gontem - prezentuje się bardzo malowniczo. (Klucze u p. Sławomira Jurowskiego - pierwszy dom po prawej stronie drogi za skrzyżowaniem. Tel. (0-13) 46 77 140).

Turzańsk - drewniana trójdzielna cerkiew grecko-kat. z 1803 r. otoczona kamiennym murkiem z wolnostojącą dzwonnicą (najwyższą tego typu w Polsce) - równie piękna z uwagi na przybudówki tworzące rzut krzyża łacińskiego i oryginalne zwieńczenie dachu baniastymi wieżycami - wzniesiona w stylu wschodnio-łemkowskim. We wnętrzu cenny ikonostas z 1895 r. i polichromia. Dziś cerkiew prawosławna. (Klucze: p. Teodor Thoryk nr. 63. tel. 467 80 94).

Komańcza-Letnisko - to uroczy zaułek przed Komańczą a klasztorem - pensjonatem sióstr nazaretanek z l. 1928-1931, w którym od 29 IX 1955 r. do 26 IX 1956 r. internowany był prymas Polski ks. kardynał Stefan Wyszyński. Dziś znajduje się tam izba pamięci ks. prymasa. (Tel. (0-13) 467 70 56).

Komańcza posiada dwie cerkwie i kościół. Najstarszym i najcenniejszym zabytkiem wsi jest drewniana trójdzielna cerkiew grecko-kat. z 1802 r. wzniesiona w stylu wschodnio-łemkowskim i uznawana za jedną z pereł architektury drewnianej w Bieszczadach. Otacza ją kamienny murek z wkomponowaną dzwonnicą - bramą. We wnętrzu zachował się cenny kompletny ikonostas z 1832 r. pochodzący z Wołosianki na zakarpackiej Ukrainie. W ołtarzu głównym znajdowała się ikona Matki Bożej z Dzieciątkiem (kopia cudownej ikony z Łopienki), która została skradziona w 1991 r. Od 1963 r. budowla jest cerkwią prawosławną. (Tel. (0-13) 467 72 24 lub 604 43 53 94 - plebania lub 46 77 117 - kościelny)
Nowa murowana cerkiew grecko-kat. powstała w l. 1985 -1988. Na parterowej części murowanej ustawiono przeniesioną ze wsi Dudyńce k. Sanoka drewnianą trójdzielną cerkiew konstrukcji zrębowej z 1802 r. zbudowaną na rzucie krzyża greckiego z centralną cebulastą kopułą nad nawą. We wnętrzu oryginalny ikonostas, a w części parterowej „izba regionalna życia codziennego Łemków” ze strojami, sprzętami gospodarskimi itp. (Tel. (0-13) 467 71 40)
Kościół drewniany z 1950 r. obok stacji PKP. (Tel. (0-13) 467 70 81 - plebania).

Wisłok Wielki - miejscowość w pobliżu Komańczy - posiada cenną, drewnianą trójdzielną cerkiew grecko-kat. z 1850-54 r. o konstrukcji zrębowej zbudowaną w stylu wschodnio-łemkowskim i otoczoną murkiem z kamienia łamanego, w który wkomponowana została murowana brama-dzwonnica. Cerkiew nakryta jest dachem dwuspadowym, z którego wychodzą trzy czworoboczne wieżyczki zwieńczone wysokimi cebulastymi hełmami. We wnętrzu dwustrefowy ikonostas z poł. XIX w. z cennymi ikonami i wyposażeniem. Obecnie świątynia jest kościołem rz. kat. (klucze na plebani obok, tel. (0-13) 466 30 59).

Radoszyce - to miejscowość położona w pobliżu pieszego przejścia granicznego (a niebawem samochodowego) do Palota i Medzilaborców na Słowacji. Osobliwością wsi jest drewniana trójdzielna cerkiew grecko-kat. z 1868 r. o konstrukcji zrębowej otoczona murem z kamienia łamanego i kamienną parawanową bramą - dzwonnicą, w sylwetce zbliżona do cerkwi w Wisłoku. We wnętrzu trójstrefowy ikonostas z 2 poł. XIX w. (w 1991 r. skradziono prazdniki) i ikony z XX w. , rokokowy ołtarzyk z XVIII w., na ścianach malowidła z pocz. XX w.. Dziś świątynia jest filialnym kościołem rz. kat. (Klucze u p. Zofii Gusztak nr 12 lub u ks. Czesława Deca, Komańcza 88, tel. (0-13) 467 70 81).

Smolnik - we wsi murowana grecko-kat. cerkiew z 1806 r. z dzwonnicą obok. We wnętrzu zachowany cenny czterostrefowy ikonostas współczesny z bogatą dekoracją snycerską i ikonami z XVIII-XIX w. Od 1969 r. jest kościołem fil. rz. kat. (Klucze i oprowadzanie: p. Maria Mrugała nr 18). We wsi znajduje się kilka zabytkowych domów z pocz. XX w.

Wola Michowa - zachował się tutaj żydowski cmentarz (kirkut), na którym ocalało ok. 50 nagrobków, najstarszy z 1780 r. Na zamówienie do miejscowości dociera bieszczadzka ciuchcia z Majdanu i zabiera turystów na piękną widokową trasę do Przysłupia.

Balnica - jest końcową miejscowością w pobliżu źródeł rzeki Osławy. Po dawnej wsi została tylko murowana kapliczka nad cudownym źródełkiem. Z Woli Michowej prowadzi tutaj tor kolejki wąskotorowej i żółty pieszy szlak turystyczny umożliwiający dotarcie do stacji bieszczadzkiej ciuchci i przejścia granicznego na Słowację.

Aby poznać ocalałe fragmenty dziewiczej puszczy karpackiej na dalszą wycieczkę w Bieszczady warto wyruszyć niebieskim szlakiem granicznym lub „szlakiem bieszczadzkiej ciuchci”.

Stanisław Orłowski - Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych „Karpaty”

Wszystkie prezentowane materiały, dokumenty, grafiki, skrypty i inne pliki w portalu www.BieszczadyPolska.pl chronione są prawem autorskim. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie bez pisemnej zgody zabronione. Redakcja oświadcza także, że nie ponosi odpowiedzialności za opinie i komentarze zawarte w portalu, gdyż są one prywatnymi opiniami użytkowników.